1. Η ΑΝΑΓΚΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΕΡΕΥΝΑΣ
1.1. Ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας
1.2. Η συμβολή του ΚΔΕΟΔ
2. ΚΑΙΡΙΟΙ ΤΟΜΕΙΣ ΤΟΥ ΕΝΩΣΙΑΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ
2.1. Θεμελιώδεις ελευθερίες – δημόσιες συμβάσεις
Α. Περιγραφή της κατάστασης - σημεία προβληματισμού
Β. Η αντίδραση της ΕΕ
2.2. Δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα
Α. Περιγραφή της κατάστασης - σημεία προβληματισμού
Β. Η αντίδραση της ΕΕ
Γ. Η αντίδραση του ελληνικού κράτους
Δ. Η αντίδραση της ελληνικής ΑΠΔΠΧ
2.3. Κρατικές ενισχύσεις
Α. Περιγραφή της κατάστασης - σημεία προβληματισμού
Β. Η αντίδραση της ΕΕ
Γ. Η αντίδραση του ελληνικού κράτους
3. ΔΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΔΕΟΔ
Τομέας 1: θεμελιώδεις ελευθερίες – δημόσιες συμβάσεις
Τομέας 2: προστασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα
Τομέας 3: κρατικές ενισχύσεις
1. Η ΑΝΑΓΚΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΕΡΕΥΝΑΣ
1.1. Ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας
Στο έκτακτο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, στις 17-21 Ιουλίου 2020, οι ηγέτες της ΕΕ ενέκριναν δέσμη μέτρων η οποία συνδυάζει το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (ΠΔΠ) για το 2021-2027 με το προσωρινό μέσο ανάκαμψης «Next Generation EU» (NGEU), το οποίο προβλέπει ασύμμετρη προς τα κράτη μέλη οικονομική υποστήριξη, η οποία θα διανεμηθεί με τη μορφή επιχορηγήσεων και δανείων με ευνοϊκούς όρους. Πρόκειται για δέσμη που συνδυάζει το κλασικό ΠΔΠ με μια πρωτοφανή προσπάθεια ανάκαμψης προς τον σκοπό της αντιμετώπισης των επιπτώσεων μιας πρωτοφανούς κρίσης.
Οι κύριες προτεραιότητες του ΠΔΠ 2021-2027, ενισχυμένου με το NGEU, αποτελούν η πράσινη και η ψηφιακή ανάπτυξη.
Στο πλαίσιο του ΝGEU το κυριότερο «εργαλείο» είναι ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF). Ο νέος αυτός Μηχανισμός θα παράσχει μεγάλης κλίμακας χρηματοδοτική στήριξη σε μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις που πραγματοποιούνται από τα κράτη μέλη, με στόχο τον μετριασμό των οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων της πανδημίας του κορωνοϊού και την αύξηση της βιωσιμότητας, της ανθεκτικότητας και της προετοιμασίας των οικονομιών της ΕΕ για τις προκλήσεις που θέτουν η πράσινη και η ψηφιακή μετάβαση.
Το μεγαλύτερο μέρος της χρηματοδότησης θα χορηγηθεί μέσω επιχορηγήσεων, με πιθανές συμπληρωματικές ενισχύσεις μέσω δανείων. Το συνολικό ποσό των διαθέσιμων επιχορηγήσεων θα ανέλθει σε 310 δισ. ευρώ (σε σταθερές τιμές· 335 δισ. σε τρέχουσες τιμές), ενώ θα διατεθούν επιπλέον 250 δισ. ευρώ σε δάνεια (σε σταθερές τιμές· 268 δισ. σε τρέχουσες τιμές). Το 70% των επιχορηγήσεων θα δεσμευθεί για τα έτη 2021 και 2022 και το 30% θα δεσμευθεί για το 2023.
Προκειμένου να έχουν πρόσβαση στον μηχανισμό, τα κράτη μέλη θα πρέπει να καταρτίσουν σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, τα οποία θα καθορίζουν την ατζέντα μεταρρυθμίσεων. Τα εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας για την περίοδο 2021-2023 θα πρέπει να συνάδουν με τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις και να συμβάλουν στην πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση. Ειδικότερα, τα σχέδια πρέπει να τονώσουν την ανάπτυξη και την απασχόληση και να ενισχύσουν την «οικονομική και κοινωνική ανθεκτικότητα» των χωρών της ΕΕ. Τα εθνικά σχέδια θα υποβληθούν από 15 Οκτωβρίου 2020 μέχρι 30 Απριλίου 2021, προκειμένου η εκταμίευση να αρχίσει την 1η Ιανουαρίου 2021 (αν και θα είναι αναδρομικά επιλέξιμες δαπάνες που θα έχουν πραγματοποιηθεί από τον Φεβρουάριο 2020 και μετά) και θα επανεξεταστούν το 2022.
Η Ελλάδα θα λάβει περισσότερα από 70 δισ. ευρώ. Από αυτά, τα 19 δισ. αφορούν σε επιχορηγήσεις, τα 12,5 δισ. σε δάνεια και τα υπόλοιπα από τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό.
Πρώτο βήμα ήταν η σύσταση της Επιτροπής για την Ανασυγκρότηση της Ελληνικής Οικονομίας, υπό την προεδρία του Καθηγητή Πισσαρίδη, η οποία κατέστρωσε Σχέδιο Ανάκαμψης. Στόχος είναι το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης να είναι έτοιμο στα μέσα του Οκτωβρίου 2020 προς κατάθεση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
1.2. Η συμβολή του ΚΔΕΟΔ
Το ΚΔΕΟΔ θέτει σε λειτουργία «Εργαστήριο έρευνας των επιπτώσεων της πανδημίας του κορωνοϊού COVID-19 σε καίριους τομείς του ενωσιακού δικαίου». Συγκεκριμένα, οι τομείς είναι:
1. θεμελιώδεις ελευθερίες – δημόσιες συμβάσεις:
2. δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα
3. κρατικές ενισχύσεις
Οι επιπτώσεις του κορωνοϊού θα είναι σημαντικά αισθητές για την ελληνική κοινωνία κατά τα επόμενα έτη. Το ξέσπασμα της πανδημίας επηρέασε ουσιαστικά τη λειτουργία των κρατών, των δημοκρατικών θεσμών και των νομικών τους συστημάτων. Οι κυβερνήσεις έχουν λάβει και συνεχίζουν να καταφεύγουν σε έκτακτα μέτρα, επιδιώκοντας τον έλεγχο της εξάπλωσης του COVID-19.Τα έκτακτα αυτά μέτρα περιορίζουν αναπόφευκτα τα θεμελιώδη δικαιώματα των πολιτών κατά τρόπο που μπορεί να δικαιολογηθεί μόνο σε αυτές τις εξαιρετικές περιστάσεις. Επομένως, παρόλο που η εξάπλωση του COVID-19 δικαιολογεί περιορισμούς στη λειτουργία θεσμών όπως τα κοινοβούλια και τα δικαστήρια, οι περιορισμοί αυτοί πρέπει να υπόκεινται σε δημοκρατικό έλεγχο, ενώ δεν πρέπει να γίνεται κατάχρησή τους και να εφαρμόζονται για σκοπούς άλλους από εκείνους που σχετίζονται άμεσα με την κρίση του COVID- 19.
Τα μέτρα που λαμβάνονται από κυβερνήσεις, όπως η υποχρεωτική καραντίνα, το κλείσιμο των συνόρων και οι περιορισμοί στην κινητικότητα, έχουν δραματικό αντίκτυπο στις επιχειρήσεις, το εμπόριο και την απασχόληση. Για τον λόγο αυτόν είναι σημαντικό να τηρούν τις αρχές της αλληλεγγύης και της δικαιοσύνης.
Επιπλέον, μέτρα όπως οι εφαρμογές γεωεντοπισμού και ιχνηλάτησης επαφών, η επεξεργασία προσωπικών δεδομένων από τους εργοδότες, η τηλεκπαίδευση και η εισαγωγή ψηφιακών συστημάτων στη δημόσια διοίκηση επιτάσσουν την αυστηρή τήρηση του ενωσιακού και εθνικού νομικού πλαισίου και της αρχής της αναλογικότητας για την παράλληλη προστασία αφενός της ιδιωτικότητας και προστασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και αφετέρου της προστασίας της δημόσιας υγείας.
Η διαπίστωση ότι η διάσωση της εθνικής οικονομίας επαφίεται στα κράτη μέλη οδήγησε στη θέσπιση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή του Προσωρινού Πλαισίου Κρατικών Ενισχύσεων 2020 για τη διευκόλυνση των κρατών κατά τη λήψη σχετικών μέτρων. Ωστόσο, η ταχύτητα με την οποία λαμβάνονται τα μέτρα αυτά όσο και ο μεταγενέστερος έλεγχος ορθής εφαρμογής τους ενέχουν τον κίνδυνο πιθανής μελλοντικής ανάκτησης των ενισχύσεων.
Οι πόροι του Ταμείου Ανάπτυξης θα δοθούν με τη μορφή επιχορηγήσεων ή δανείων στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών πρωτοβουλιών για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημίας στις οικονομίες των κρατών μελών. Η εναρμόνιση με τα κριτήρια επιλεξιμότητας και η τήρηση των κανόνων διαχείρισης που θα θεσπίσει η ΕΕ είναι καθοριστικής σημασίας για την απορρόφηση όσο γίνεται περισσότερων κονδυλίων. Περαιτέρω, οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης και των κονδυλίων του πολυετούς προϋπολογισμού θα έχουν πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα στην ελληνική οικονομία, μόνον υπό την προϋπόθεση ότι θα αξιοποιηθούν στο έπακρο, πληρώντας κριτήρια επιλεξιμότητας και τηρώντας συγκεκριμένους κανόνες διαχείρισης.
Ο σχεδιασμός για την κατανομή και αξιοποίηση των πόρων, η παρακολούθηση της εφαρμογής του σχεδιασμού αλλά και τα ζητήματα που θα προκύψουν από την εφαρμογή αυτή για την ελληνική κοινωνία αποτελούν, επομένως, ζητήματα που άπτονται απολύτως του ενωσιακού δικαίου. Στο σημείο αυτό έγκειται η καίρια συμβολή του ΚΔΕΟΔ, το οποίο αποτελεί το μοναδικό ερευνητικό κέντρο στη Β. Ελλάδα με επιστημονικό αντικείμενο το ευρωπαϊκό δίκαιο, το διεθνές και ευρωπαϊκό οικονομικό δίκαιο και το δίκαιο των διεθνών συναλλαγών.
Στόχος του Εργαστηρίου, που θα περιλαμβάνει μια ομάδα έργου με στελέχη υψηλής εξειδίκευσης στους προς έρευνα τομείς, είναι τόσο η συνεχής καταγραφή και αποτίμηση των επιπτώσεων του κορωνοϊού στην ελληνική κοινωνία, όσο και η παροχή εξειδικευμένων νομικών απαντήσεων προς δημοσίους και/ή ιδιωτικούς φορείς σε ζητήματα που αφορούν τις επιπτώσεις των μέτρων καταπολέμησης της πανδημίας στους καίριους τομείς των θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών, της προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και των κρατικών ενισχύσεων.
2.ΚΑΙΡΙΟΙ ΤΟΜΕΙΣ ΤΟΥ ΕΝΩΣΙΑΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ
2.1. Θεμελιώδεις ελευθερίες – δημόσιες συμβάσεις
Α. Καταγραφή της κατάστασης - σημεία προβληματισμού
- Η πανδημία του COVID-19 προκάλεσε στην ΕΕ οικονομική ζημία άνευ προηγουμένου, συγκρίσιμη με την οικονομική κρίση του 2008, με τίμημα που θα επωμιστούν όλα τα κράτη μέλη ανεξαιρέτως. Η επιβολή περιορισμών ή και απαγορεύσεων στην ελεύθερη κυκλοφορία προσώπων, εμπορευμάτων, υπηρεσιών και κεφαλαίων εντός της ενιαίας αγοράς χάριν της προστασίας της δημόσιας υγείας έφεραν στο προσκήνιο το μείζον ζήτημα της ανάγκης για συντονισμένη προσέγγιση μιας αποτελεσματικής διαχείρισης των συνόρων, προκειμένου να προστατευθεί η υγεία και παράλληλα να διατηρηθεί η ακεραιότητα της ενιαίας αγοράς. Η ενιαία αγορά αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της ευρωπαϊκής ενοποίησης, με τις οικονομίες των κρατών μελών να εμφανίζονται ήδη ιδιαίτερα εναρμονισμένες και αλληλεξαρτώμενες. Περίπου τα δύο τρίτα του συνολικού εμπορίου της ΕΕ πραγματοποιούνται εντός της ενιαίας αγοράς, μέσω του συνεκτικού δικτύου αλυσίδων εφοδιασμού και διαμορφωμένων οικονομικών/εμπορικών σχέσεων, με αποτέλεσμα η διατήρηση της οικονομικής δραστηριότητας μέσω της απρόσκοπτης μεταφοράς βασικών αγαθών και της παροχής ουσιαστικών υπηρεσιών γενικού συμφέροντος σε ολόκληρη την Ευρώπη να είναι καθοριστικής σημασίας για τη διασφάλιση της οικονομικής συνέχειας εν καιρώ πανδημίας.
- Τον Μάρτιο 2020, ορισμένα κράτη μέλη (π.χ. Πολωνία, Ουγγαρία) επέβαλαν ολικό κλείσιμο των εσωτερικών και εξωτερικών τους συνόρων, ενώ άλλα επέτρεπαν την είσοδο στην εθνική επικράτεια μόνον από συγκεκριμένα σημεία εισόδου για την ελαχιστοποίηση του κινδύνου μετάδοσης της νόσου ή καθιέρωσαν προληπτικούς ελέγχους υγείας κατά τη διέλευση συνόρων για τις χερσαίες, θαλάσσιες και αεροπορικές μεταφορές.
- Τα κράτη μέλη και οι συνδεδεμένες χώρες Σένγκεν αποφάσισαν να ακολουθήσουν συντονισμένη δράση στα εξωτερικά σύνορα για τον περιορισμό των μη ουσιωδών ταξιδιών για συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Οι ταξιδιωτικοί περιορισμοί στα εξωτερικά σύνορα αφορούσαν τους κατοίκους τρίτων χωρών που καθορίζονται σε επικαιροποιημένο κατάλογο, ο οποίος επανεξετάζεται κάθε δύο εβδομάδες. Η σταδιακή άρση των περιορισμών βασίζεται σε ένα σύνολο αντικειμενικών στόχων και δεδομένων από αξιόπιστες πηγές, όπως το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. Από τους εν λόγω περιορισμούς εξαιρέθηκαν πρόσωπα με ουσιώδη καθήκοντα ή ανάγκες, όπως επαγγελματίες του τομέα της υγείας, μεθοριακοί εργαζόμενοι, εποχικά εργαζόμενοι στη γεωργία, προσωπικό του τομέα των μεταφορών, διερχόμενοι επιβάτες, πρόσωπα που χρήζουν διεθνούς προστασίας.
- Ορισμένα κράτη μέλη εισήγαγαν απαγορεύσεις εξαγωγής σε προστατευτικά υλικά, ιατρικό εξοπλισμό και φάρμακα χρήσιμα για την καταπολέμηση του COVID-19, επί τη βάσει του άρθρου 36 ΣΛΕΕ, χωρίς εμφανή αντίθεση στην ερμηνεία της διάταξης αυτής από το ΔΕΕ. Την ίδια περίοδο, αρκετά κράτη μέλη, όπως η Ιταλία και η Γαλλία, επιδόθηκαν σε ένα είδος «εμπορικού εθνικισμού», αποκλείοντας προϊόντα προερχόμενα από άλλα κράτη μέλη όταν υπήρχε εναλλάξιμο εγχώριο προϊόν. Παράλληλα, τα περιοριστικά μέτρα που θεσπίστηκαν για την επιβράδυνση της διασποράς του ιού προκάλεσαν καθυστερήσεις στις μεταφορές και στην παράδοση εμπορευμάτων σε ολόκληρη την Ευρώπη, με αποτέλεσμα να τεθεί εν αμφιβόλω ο έγκαιρος εφοδιασμός των νοσοκομείων, των ιατρείων και των οίκων ευγηρίας με φάρμακα, εξοπλισμό ατομικής προστασίας και άλλα αγαθά.
- Γενικότερα, ενώ η ΕΕ προσπαθούσε να πείσει ότι οι ευρωπαϊκές οδηγίες για τις δημόσιες συμβάσεις περιέχουν ασφαλιστικές δικλείδες για την αντιμετώπιση μίας κατεπείγουσας ανάγκης σε προμήθειες ή υπηρεσίες, τα κράτη μέλη επιδόθηκαν στην έκδοση εθνικών έκτακτων ρυθμίσεων για νομιμοποίηση παρεκκλίσεων από τις ισχύουσες διατάξεις. Χαρακτηριστικές, αλλά όχι μοναδικές, οι ΠΝΠ που εκδόθηκαν στην Ελλάδα και προέβλεψαν την ευρεία προσφυγή στη διαδικασία της διαπραγμάτευσης χωρίς προκήρυξη, ανεξαρτήτως της προϋπολογιζόμενης αξίας της σύμβασης.
- Δεδομένου ότι οι χερσαίες και αεροπορικές εμπορευματικές μεταφορές επιβραδύνθηκαν σε ολόκληρη την Ευρώπη, επηρεάστηκε αρνητικά και η ελεύθερη διασυνοριακή παροχή των υπηρεσιών στον βαθμό που οι τελευταίες δεν μεταφέρθηκαν στο διαδίκτυο. Συγκεκριμένοι τομείς, όπως ο τουρισμός και η ψυχαγωγία, οι οποίοι στηρίζονται στη δια ζώσης κοινωνική συναναστροφή, «πάγωσαν» εξ ολοκλήρου, ενώ η επιβολή απαγορεύσεων εισόδου στα εσωτερικά χερσαία σύνορα ή/και περιορισμών στην πρόσβαση των εργαζομένων στον τομέα των μεταφορών σε συγκεκριμένα κράτη μέλη διατάραξαν τις υπηρεσίες μεταφορών και την ευρωπαϊκή εφοδιαστική αλυσίδα.
- Οι περιορισμοί που επιβλήθηκαν στις μετακινήσεις επηρέασαν αρνητικά τον γεωργικό τομέα και τις αγροτικές κοινότητες και είχαν ως αποτέλεσμα προβλήματα ρευστότητας και ταμειακών ροών για τους γεωργούς και τις μικρές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον τομέα της μεταποίησης, της εμπορίας ή της ανάπτυξης γεωργικών προϊόντων.
- Η ενιαία αγορά βρέθηκε εν μέσω μιας διαταραχής σε παγκόσμια κλίμακα των εφοδιαστικών αλυσίδων. Για παράδειγμα, αναφέρθηκαν προβλήματα στην μεταποίηση προϊόντων, ήδη από τον Φεβρουάριο 2020, λόγω του lockdown στην περιοχή Γιουχάν της Κίνας, ενώ, καθώς οι καταναλωτές στράφηκαν κυρίως στο ηλεκτρονικό εμπόριο, εφοδιαστικές εταιρίες, όπως η Amazon, και εταιρίες μεταφοράς και παράδοσης εμπορευμάτων, υπέστησαν αυξημένη πίεση.
Β. Η αντίδραση της ΕΕ
- Στις 16 Μαρτίου 2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε κατευθυντήριες οδηγίες σχετικά με τα μέτρα διαχείρισης των συνόρων για την προστασία της δημόσιας υγείας και τη διασφάλιση της διαθεσιμότητας εμπορευμάτων και βασικών υπηρεσιών εντός της ενιαίας αγοράς. Μια εβδομάδα αργότερα, εξειδίκευσε τις παραπάνω κατευθύνσεις, εκδίδοντας πρακτικές οδηγίες για την εφαρμογή των «πράσινων λωρίδων» –συνοριακών σημείων διέλευσης ανοιχτών σε όλα τα οχήματα μεταφοράς εμπορευμάτων, ώστε να διατηρηθούν οι αλυσίδες εφοδιασμού σε ολόκληρη την ΕΕ.
- Στις 30 Μαρτίου 2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υιοθέτησε κατευθυντήριες γραμμές που διασφαλίζουν την (επιλεκτική) ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων κατά τη διάρκεια της έξαρσης της νόσου COVID-19, διευκρινίζοντας ότι οι μεθοριακοί και αποσπασμένοι εργαζόμενοι θα πρέπει να μπορούν να συνεχίσουν να διασχίζουν τα σύνορα, εάν ο τομέας στον οποίο δραστηριοποιούνται εξακολουθεί να λειτουργεί στη χώρα υποδοχής ή εάν ασκούν επαγγέλματα νευραλγικής σημασίας για τα οποία η διασυνοριακή μετακίνηση είναι απαραίτητη. Ζητήθηκε, επίσης, από τα κράτη μέλη να προετοιμάσουν το έδαφος για την άφιξη εποχιακών εργαζομένων.
- Στις 01.04.2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε οδηγίες σχετικά με την χρήση του πλαισίου για τις δημόσιες συμβάσεις στην κατάσταση έκτακτης ανάγκης που σχετίζεται με την κρίση της νόσου COVID-19, όπως άλλωστε είχε πράξει και στην προσφυγική κρίση τον Σεπτέμβριο του 2015. Παράλληλα, δρομολόγησε σε συνεργασία με τα κράτη μέλη κοινές δράσεις στον τομέα των δημοσίων συμβάσεων για διάφορες ιατρικές προμήθειες.
- Προβλέφθηκε η δημιουργία ενός ευρωπαϊκού μέσου προσωρινής στήριξης για τον μετριασμό των κινδύνων ανεργίας σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης (SURE) λόγω της επιδημικής έκρηξης, καθώς και παρόμοια συστήματα για την αναπλήρωση εισοδήματος των αυτοαπασχολούμενων.
- Την 1η Απριλίου 2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υιοθέτησε κατευθυντήριες γραμμές για την προσαρμογή στις έκτακτες συνθήκες των διαδικασιών σύναψης δημοσίων συμβάσεων, ενθαρρύνοντας τη διαδικασία προσφυγής σε διαπραγμάτευση χωρίς προκήρυξη και την αξιοποίηση των σύντομων προθεσμιών που προβλέπει το ισχύον θεσμικό πλαίσιο.
- Στις 8 Απριλίου 2020,άρχισε να λειτουργεί η νέα ειδική ομάδα για την επιβολή της ενιαίας αγοράς, κατ’ εφαρμογή της Ανακοίνωσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής της 10ης Μαρτίου 2020 «Μακροπρόθεσμο σχέδιο δράσης για τη βελτίωση της εφαρμογής και της επιβολής των κανόνων της ενιαίας αγοράς». Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανέλαβε να διαφωτίσει τα κράτη μέλη ως προς την εφαρμογή των άρθρων 34-36 ΣΛΕΕ και να ενθαρρύνει την ανταλλαγή πληροφοριών και καλών πρακτικών μεταξύ των κρατών μελών.
- Με στόχο την ενίσχυση της παραγωγής ιατροτεχνολογικών προϊόντων και την αντιμετώπιση των σημείων συμφόρησης στις ιατρικές αλυσίδες εφοδιασμού, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με τη σύμφωνη γνώμη των Ευρωπαϊκών Οργανισμών Τυποποίησης, επέλεξε να διαθέσει ελεύθερα τα πρότυπα για την κυκλοφορία ιατροτεχνολογικών προϊόντων και ατομικού προστατευτικού εξοπλισμού σε ολόκληρη την ΕΕ.
- Προκειμένου να διασφαλιστεί η εφαρμογή κοινών αρχών και η συντονισμένη χαλάρωση των περιορισμών, στις 15 Απριλίου 2020 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε έναν Ευρωπαϊκό Χάρτη Πορείας για την άρση των μέτρων περιορισμού του ιού. Προβλέφθηκαν τρεις δέσμες κριτηρίων για την προοδευτική χαλάρωση των μέτρων εγκλεισμού: επιδημιολογικά κριτήρια, επαρκής δυναμικότητα του συστήματος υγείας, κατάλληλη ικανότητα παρακολούθησης. Λίγο αργότερα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επανήλθε με ένα πακέτο Κατευθυντήριων Γραμμών και Συστάσεων που θα βοηθήσουν τα κράτη μέλη να αποκαταστήσουν σταδιακά την ελευθερία κυκλοφορίας, να άρουν τους ταξιδιωτικούς περιορισμούς και να επιτρέψουν τη λειτουργία των τουριστικών επιχειρήσεων. Στο ίδιο πλαίσιο, σύστησε την άρση των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα ως τις 15 Ιουλίου 2020, σταδιακά δε και στα εξωτερικά, με την επιφύλαξη της αναθεώρησης των συστάσεων βάσει την επιδημιολογικής κατάστασης κάθε κράτους.
- Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε νέο Τραπεζικό Πακέτο, στις 28 Απριλίου 2020, για τη διευκόλυνση του δανεισμού από νοικοκυριά και επιχειρήσεις, ενώ την ίδια περίοδο έλαβε τομεακά μέτρα σε τομείς, όπως ο τουρισμός, η γεωργία και η αλιεία.
2.2. Δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα
Α. Περιγραφή της κατάστασης - σημεία προβληματισμού
Οι επιπτώσεις της πανδημίας σε σχέση με την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και την ορθή εφαρμογή του Γενικού Κανονισμού για την Προστασία Δεδομένων (ΓΚΠΔ) εντοπίζονται κυρίως στους ακόλουθους τομείς:
- την ανάπτυξη εφαρμογών γεωεντοπισμού και ιχνηλάτησης επαφών με σκοπό την έγκαιρη απομόνωση κρουσμάτων και την αποτροπή διάδοσης του κορωνοϊού. Η λήψη, επεξεργασία και αποθήκευση δεδομένων τοποθεσίας (με τη χρήση των τεχνολογιών Bluetooth/GPS) προσωπικών δεδομένων, όπως το όνομα και τα λοιπά προσωπικά στοιχεία του εκάστοτε χρήστη της σχετικής εφαρμογής και ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων σχετικά με την κατάσταση της υγείας του, απαιτείται να γίνεται σε πλήρη συμμόρφωση με τις επιταγές του ΓΚΠΔ για την ύπαρξη νόμιμου σκοπού, την ελαχιστοποίηση της επεξεργασίας, τον περιορισμό της περιόδου αποθήκευσης, την ανωνυμοποίηση των ληφθέντων δεδομένων και την ευθύνη λογοδοσίας του υπεύθυνου επεξεργασίας (άρθρο 5 του ΓΚΠΔ) ̇
- τη συλλογή προσωπικών και ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων των εργαζομένων από τους εργοδότες, με σκοπό την αποτροπή διάδοσης του ιού στο εργασιακό περιβάλλον. Σε σχέση με τις εργασιακές σχέσεις, κρίσιμη είναι και η προστασία των προσωπικών δεδομένων των εργαζομένων με το καθεστώς της τηλεργασίας (π.χ. χρήση κάμερας, πρόσβαση στον προσωπικό υπολογιστή του εργαζομένου)̇
- την εκπαίδευση, συμπεριλαμβανομένων των ζητημάτων που σχετίζονται με την τηλεκπαίδευση (πχ υπό ποιες προϋποθέσεις επιτρέπεται, αναγκαία μέτρα, εκτίμηση αντίκτυπου) αλλά και τη συλλογή ευαίσθητων δεδομένων σε σχέση με την υγεία των μαθητών και των διδασκόντων, με σκοπό την αποτροπή διάδοσης του ιού στο σχολικό περιβάλλον ̇
- την ταχεία, και σε πολλές περιπτώσεις βεβιασμένη, εισαγωγή ψηφιακών συστημάτων στη δημόσια διοίκηση (π.χ. ηλεκτρονική κατάθεση εγγράφων, λήψη πιστοποιητικών), η συμβατότητα των οποίων με τις επιταγές του ΓΚΠΔ είναι επιβεβλημένη̇
- τη σύγκρουση μεταξύ αφενός ιδιωτικότητας και προστασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και αφετέρου προστασίας δημόσιας υγείας (εφαρμογή αρχής αναλογικότητας).
Σε όλα τα ανωτέρω πρέπει να ληφθούν υπόψιν η κήρυξη κατάστασης έκτακτης ανάγκης σε κράτη μέλη και οι περιορισμοί που αυτή δύναται να επιφέρει στην εφαρμογή του ΓΚΠΔ.
Η περιπλοκότητα και ο πρωτόγνωρος χαρακτήρας των ζητημάτων προστασίας προσωπικών δεδομένων που ανακινεί η πανδημία που διανύουμε καθιστά επιβεβλημένη τη συνεχή και εις βάθος διερεύνησή τους, προκειμένου να καταστεί σαφές ότι η προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα δεν αντιμάχεται την προσπάθεια καταπολέμησης της πανδημίας, αλλά αποτελεί μέρος της λύσης.
Β. Η αντίδραση της ΕΕ
Τα όργανα και οι σχετικοί οργανισμοί της Ένωσης έχουν εκδώσει μια σειρά από έγγραφα/συστάσεις/οδηγίες αναφορικά με τις επιπτώσεις της πανδημίας στην προστασία των προσωπικών δεδομένων και την εφαρμογή των αρχών του ΓΚΠΔ.
Eυρωπαϊκή Επιτροπή
- Σύσταση (ΕΕ) 2020/518 της Επιτροπής της 8ης Απριλίου 2020 σχετικά με μια κοινή εργαλειοθήκη της Ένωσης για τη χρήση της τεχνολογίας και των δεδομένων με σκοπό την καταπολέμηση της κρίσης COVID-19 και την έξοδο από αυτή, ιδίως όσον αφορά εφαρμογές για φορητές συσκευές και τη χρήση ανωνυμοποιημένων δεδομένων κινητικότητας
- Ανακοίνωση της Επιτροπής, Έγγραφο καθοδήγησης σχετικά με την προστασία δεδομένων στις εφαρμογές που στηρίζουν την καταπολέμηση της πανδημίας COVID-19 (2020/C 124 I/01)
Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο
- Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 17ης Απριλίου 2020 σχετικά με τη συντονισμένη δράση της ΕΕ για την καταπολέμηση της πανδημίας COVID-19 και των συνεπειών της (2020/2616(RSP))
Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Προστασίας Δεδομένων (ΕΣΠΔ)
- Thirty-second plenary session: Statement on the interoperability of contact tracing applications, statement on the opening of borders and data protection rights, response letters to MEP Korner on laptop camera covers and encryption and letter to the Commission , 17.07.2020
- Statement on the data protection impact of the interoperability of contact tracing apps, 16.06.2020
- Statement on the processing of personal data in the context of reopening of borders following the COVID-19 outbreak16.06.2020
- 30th Plenary session: EDPB response to NGOs on Hungarian Decrees and statement on Article 23 GDPR, 03.06.2020
Letter of 11 May 2020 from the Civil Liberties Union for Europe, Access Now and the Hungarian Civil Liberties Union(HCLU) , 03.06.2020 - Statement on restrictions on data subject rights in connection to the state of emergency in Member States, 02.06.2020
- Twenty-sixth plenary session: EDPB adopts letter on Polish presidential elections data disclosure & discusses recent Hungarian government decrees in relation to the coronavirus during the state of emergency, 08.05.2020
- Twenty-fourth plenary session: adopted documents EDPB response to the US Mission to the EU on the transfer of personal data for the purpose of scientific research and the development of vaccines and treatments to combat COVID-19, 24.06.2020
- 24/4/2020EDPB Response to MEP Sophie in't Veld on the use of apps in fight against COVID-19
- EDPB response MEPs Duris Nicholsonova and Jurzyca on common guidance in the fight against the COVID-19, 23.04.2020
- Guidelines 04/2020 on the use of location data and contact tracing tools in the context of the COVID-19 outbreak, 21.04.2020
- Twenty-first plenary session of the European Data Protection Board - Letter concerning the European Commission's draft Guidance on apps supporting the fight against the COVID-19 pandemic. 14.04.2020
- Statement on the processing of personal data in the context of the COVID-19 outbreak, 19.03.2020
Ευρωπαίος Επόπτης Προστασίας Δεδομένων (EDPS)
- Reinventing the trainee conference in times of COVID-19, 13.07.2020
- Shaping a Safer Digital Future: a New Strategy for a New Decade, 30.06.2020
- Opinion on the European Strategy for Data, 16.06.2020
- A post Covid-19 Future: #Solidarity #FreedomοfMovement #DataProtection, 09.05.2020
- ΕDPS TechDispatch #1/2020: Contact Tracing with Mobile Applications, Exchange of views with the LIBE Members on the use of personal data in the fight against COVID-19, 07.05.2020
- Carrying the torch in times of darkness, 30.04.2020
- EU Digital Solidarity: a call for a pan-European approach against the pandemic, 06.04.2020
- Monitoring spread of COVID-19, 25.03.2020
- The moment you realise the world has changed: re-thinking the EDPS Strategy, 20.03.2020
Δίκτυο Ηλεκτρονικής Υγείας e-Health (άρθρο 14 της Οδηγίας 2011/24/ΕΕ)
- Mobile applications to support contact tracing in the EU’s fight against COVID-19, Common EU Toolbox for Member States, Version 1.0, 15.04.2020
- Interoperability guidelines for approved contact tracing mobile applications in the EU, 13.05.2020
Οργανισμός των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ
- Bulletin #2, Coronavirus Pandemic inthe EU – Fundamental Rights Implications:With a Focus on Contact-Tracing Apps, 21.03-30.04.2020
Γ. Η αντίδραση του ελληνικού κράτους
Ειδική νομοθεσία:
- ΠΝΠ 25.02.2020 «Κατεπείγοντα μέτρα αποφυγής και περιορισμού της διάδοσης κορωνοϊού»
- ΠΝΠ της 11.03.2020 «Κατεπείγοντα μέτρα αντιμετώπισης των αρνητικών συνεπειών της εμφάνισης του κορωνοϊού COVID-19 και της ανάγκης περιορισμού της διάδοσής του»
- ΠΝΠ 64 /14.03.2020 «Κατεπείγοντα μέτρα αντιμετώπισης της ανάγκης περιορισμού της διασποράς του κορωνοϊούCOVID-19»
- ΠΝΠ 20-03-2020«Κατεπείγοντα μέτρα για την αντιμετώπιση των συνεπειών του κινδύνου διασποράς του κορωνοϊού COVID-19, τη στήριξη της κοινωνίας και της επιχειρηματικότητας και τη διασφάλιση της ομαλής λειτουργίας της αγοράς και της δημόσιας διοίκησης»
- ΠΝΠ 30.03.2020 «Μέτρα αντιμετώπισης της πανδημίας του κορωνοϊούCOVID-19 και άλλες κατεπείγουσες διατάξεις»
- ΠΝΠ 13.04.2020 «Μέτρα για την αντιμετώπιση των συνεχιζόμενων συνεπειών της πανδημίας του κορωνοϊού COVID-19 και άλλες κατεπείγουσες διατάξεις»
- ΠΝΠ 10-8-2020 «Επείγουσες ρυθμίσεις αντιμετώπισης εκτάκτων αναγκών του Εθνικού Συστήματος Υγείας, προστασίας από τη διασπορά του κορωνοϊού COVID-19, στήριξης της αγοράς εργασίας και διευκόλυνσης της εκπαιδευτικής διαδικασίας»
- ΠΝΠ 22.08.2020 «Έκτακτα μέτρα για τις συγκοινωνίες, προσλήψεις προσωπικού καθαριότητας στα σχολεία, στήριξη επιχειρήσεων και εργαζομένων»
Δ. Η αντίδραση της ελληνικής ΑΠΔΠΧ
2.3. Κρατικές ενισχύσεις
Α. Καταγραφή της κατάστασης - σημεία προβληματισμού
- Δεδομένου ότι η διάσωση της εθνικής οικονομίας επαφίεται στα κράτη μέλη, παρατηρείται ότι τα ισχυρότερα οικονομικά κράτη (πχ Γαλλία, Γερμανία) βρίσκονται σε πλεονεκτικότερη θέση έναντι κρατών, όπως η Ελλάδα, που εξακολουθούσαν να αντιμετωπίζουν, κατά το ξέσπασμα της πανδημίας, τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης του 2008. Συνακόλουθα, παρατηρείται ότι ορισμένες επιχειρήσεις επωφελούνται περισσότερων ή μεγαλύτερων ποσών κρατικών ενισχύσεων από τις ανταγωνίστριές τους που είναι εγκατεστημένες σε χώρες με πιο αδύναμες οικονομίες και που, αναγκαστικά, βρίσκονται περισσότερο εκτεθειμένες στους οικονομικούς κινδύνους της πανδημίας. Ενδεικτικά μπορεί να αναφερθεί η ενίσχυση ύψους 6 δισεκατομμυρίων ευρώ που χορήγησε η Γερμανία στην αεροπορική εταιρία “Lufthansa” (SA.57153) και η ενίσχυση ύψους 7 δισεκατομμυρίων ευρώ που χορήγησε η Γαλλία στην αεροπορική εταιρία “AirFrance” (SA.57082).
- Έχει, περαιτέρω, επισημανθεί στη βιβλιογραφία ο κίνδυνος εισχώρησης λαθών εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κατά την αναγκαστικά ταχεία έγκριση των εθνικών μέτρων που της κοινοποιούνται σωρηδόν. Εξάλλου, κατά την εκ των υστέρων παρακολούθηση των μέτρων αυτών, θα ελεγχθεί εάν τελικά όντως πληρούν τους όρους του Προσωρινού Πλαισίου 2020 και των ισχυόντων κανόνων κρατικών ενισχύσεων, οπότε είναι πιθανό να ανακύψουν σε μεταγενέστερο χρονικό σημείο ζητήματα ανάκτησης των ενισχύσεων τα οποία μπορεί να διαταράξουν την ομαλή πορεία των υπόχρεων επιχειρήσεων.
Β. Η αντίδραση της ΕΕ
- Τον Μάρτιο του 2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, που αποτελεί το αρμόδιο θεσμικό όργανο σε θέματα ανταγωνισμού, διαπιστώνοντας τη ραγδαία αύξηση των θυμάτων που προσβάλλονταν από κορωνοϊό στην Ευρώπη και τον συνακόλουθο κλυδωνισμό της ευρωπαϊκής οικονομίας λόγω των διαφόρων μέτρων που κρίθηκε αναγκαίο να ληφθούν για την ανάσχεσης της πανδημίας (καραντίνα, lock-down κ.λπ.), αλλά και έχοντας την εμπειρία από την προηγηθείσα χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, έδρασε άμεσα, προκειμένου να προλάβει να μετριάσει τις συνέπειες που διείδε ότι θα επιφέρει η πανδημία σε όλους τους τομείς της οικονομίας στην ενωσιακή αγορά.
- Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή χαρακτήρισε την πανδημία ως «έκτακτο γεγονός» που επιτρέπει τη λήψη έκτακτων και προσωρινών μέτρων στην Ανακοίνωση που εξέδωσε, αρχικά, για να συντονίσει τα κράτη μέλη ως προς τις δυνατότητες που έχουν βάσει των ευρωπαϊκών κανόνων και των διαθέσιμων ευρωπαϊκών εργαλείων για να αντιμετωπίσουν τις οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας. Στην Ανακοίνωση αυτή, η Επιτροπή θεωρεί ότι τα κράτη μέλη θα πρέπει να ανταποκριθούν δημοσιονομικά πρωτίστως μέσω των εθνικών προϋπολογισμών τους, στο πλαίσιο των κανόνων κρατικών ενισχύσεων, τόσο των ήδη ισχυόντων όσο και των νέων ειδικών ρυθμίσεων που συμπεριλαμβάνει η Επιτροπή στο παρακάτω αναφερόμενο Προσωρινό Πλαίσιο.
- Παράλληλα, δεσμεύθηκε ότι θα κινητοποιηθεί και η ίδια, ενισχύοντας τον προϋπολογισμό της ΕΕ για να στηρίξει τα κράτη μέλη στο έργο τους και να συμβάλει, γενικότερα, στην αντιμετώπιση και τον μετριασμό των κοινωνικοοικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας, στο πλαίσιο του Σχεδίου Ανάκαμψης της οικονομίας της ΕΕ κατά τρόπο ομοιόμορφο και δίκαιο για όλα τα κράτη μέλη: μέσω του νέου Ευρωπαϊκού Μέσου Ανάκαμψης έκτακτης ανάγκης («Next Generation EU»), που θα ανέρχεται σε 750 δισ. ευρώ και θα ενισχύσει προσωρινά τον προϋπολογισμό της ΕΕ με νέα χρηματοδότηση, και μέσω του ενισχυμένου πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου για την περίοδο 2021-2027. Τα δύο αυτά μέσα από κοινού θα τροφοδοτήσουν επενδύσεις έως 3,1 τρισ. ευρώ.
- Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αναγνωρίζοντας την κρισιμότητα της κατάστασης, υιοθέτησε άμεσα, κατά το πρότυπο του Προσωρινού Πλαισίου 2009 για την οικονομική κρίση, ένα Προσωρινό Πλαίσιο κρατικών ενισχύσεων 2020 για τη στήριξη της οικονομίας λόγω κορωνοϊού. Στο νέο Πλαίσιο εξειδίκευσε ορισμένα μέτρα ενισχύσεων που μπορούν να λαμβάνουν τα κράτη μέλη βάσει του άρθρου 107 παρ. 3 (β) και (γ) ΣΛΕΕ έως τις 31 Δεκεμβρίου 2020, κατόπιν κοινοποίησής τους κατ’ άρθρο 108 παρ. 3 ΣΛΕΕ και έγκρισής τους από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Το Προσωρινό αυτό Πλαίσιο ισχύει παράλληλα με τους υφιστάμενους κανόνες της ΕΕ περί κρατικών ενισχύσεων, οι οποίοι εξακολουθούν να εφαρμόζονται.
- Με το εν λόγω Προσωρινό Πλαίσιο2020 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσπάθησε να διευκολύνει τα κράτη μέλη κατά τη λήψη μέτρων κρατικών ενισχύσεων, αλλά και να προβλέψει ευνοϊκότερους όρους σε ορισμένους τομείς από αυτούς που ισχύουν βάσει των ισχυουσών Κατευθυντηρίων Γραμμών (π.χ. κρατικά δάνεια με ευνοϊκότερους όρους, κρατικές εγγυήσεις μεγαλύτερης έντασης, φορολογικά πλεονεκτήματα).
- Οι ενισχύσεις βάσει του Προσωρινού Πλαισίου κρατικών ενισχύσεων 2020 έχουν ως σκοπό την εξασφάλιση της ρευστότητας και της βιωσιμότητας των πληττόμενων επιχειρήσεων, τη διατήρηση του εργαζόμενου προσωπικού και τη στήριξη της έρευνας κατά του κορωνοϊού.
- Τα μέτρα που έχουν ληφθεί έως σήμερα είναι άνω των 200, πολλά από τα οποία έχουν τροποποιηθεί ή επεκταθεί περισσότερο από μία φορές, ενόψει της συνεχώς μεταβαλλόμενης κατάστασης που επικρατεί και των περιοριστικών μέτρων που επιβάλλονται. Αντιστοίχως, και το Προσωρινό Πλαίσιο έχει τροποποιηθεί ήδη 3 φορές, προκειμένου να ανταποκριθεί άμεσα στην εξέλιξη της κρίσης, συμπεριλαμβάνοντας περισσότερους τύπους μέτρων και διαφορετικά είδη επιχειρήσεων.
- Για περιπτώσεις που δεν προβλέπονται από το Προσωρινό Πλαίσιο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εγκρίνει μέτρα ενισχύσεων προς αντιμετώπιση της πανδημίας και απευθείας βάσει των άρθρων 107 παρ. 2β ΣΛΕΕ, 107 παρ. 3β ΣΛΕΕ και 107 παρ. 3γ ΣΛΕΕ.
- Όλες τις ενισχύσεις λόγω κορωνοϊού τα κράτη μέλη οφείλουν να τις κοινοποιήσουν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία τις ελέγχει και τις εγκρίνει άμεσα. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του πρώτου μέτρου ενίσχυσης λόγω κορωνοϊού που κοινοποιήθηκε από τη Δανία πριν από τη θέσπιση του Προσωρινού Πλαισίου 2020 και εγκρίθηκε από την Επιτροπή εντός 48 ωρών (SA.56685).
- Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υιοθέτησε, ακόμη, τη Σύσταση 2020/648 σχετικά με τα κουπόνια που μπορούν να προσφέρονται σε επιβάτες και ταξιδιώτες, ως εναλλακτική επιλογή αντί της επιστροφής εξόδων για ματαιωθείσες υπηρεσίες οργανωμένων ταξιδιών και μεταφορών στο πλαίσιο της πανδημίας COVID-19. Τα κουπόνια λειτουργούν ως ένα πιστωτικό έγγραφο για τους κατόχους εισιτηρίων για ταξίδια που ακυρώθηκαν λόγω του κορωνοϊού και τα οποία θα μπορούν να εξαργυρώσουν τουλάχιστον μέσα σε ένα έτος. Στη Σύσταση προβλέπεται η δυνατότητα των κρατών μελών να θεσπίζουν, κατόπιν κοινοποίησης στην Επιτροπή, καθεστώτα κρατικών εγγυήσεων για κουπόνια (έως και 100% της αξίας τους) που θα καλύπτουν τον κίνδυνο αφερεγγυότητας του εκδότη του κουπονιού, βάσει του άρθρου 107 παρ. 3β ΣΛΕΕ, όπως συνέβη στη Γερμανία (SA.57741). Η Σύσταση αυτή εκδόθηκε, επειδή αποδείχθηκε ότι η εφαρμογή των υφιστάμενων Κανονισμών για τα δικαιώματα των επιβατών της Ένωσης και της Οδηγίας 2015/2302 για τα οργανωμένα ταξίδια που προβλέπουν την υποχρέωση επιστροφής του αντιτίμου στον καταναλωτή κατ’ επιλογήν του, συνεπάγεται σοβαρά προβλήματα ρευστότητας για τις υπόχρεες επιχειρήσεις, με κίνδυνο την αύξηση των απολύσεων του προσωπικού τους.
- Τέλος, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, λαμβάνοντας υπόψη τις συνέπειες της πανδημίας, τροποποίησε στοχευμένα και προσάρμοσε προσωρινά α) τις ισχύουσες (και παραταθείσες μέχρι το τέλος του 2021) Κατευθυντήριες Γραμμές για τις περιφερειακές ενισχύσεις, για τη χρηματοδότηση επιχειρηματικού κινδύνου, για το περιβάλλον και ενέργεια, για τις προβληματικές επιχειρήσεις, για τα σημαντικά έργα κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος, για την έρευνα, ανάπτυξη και καινοτομία και για τη βραχυπρόθεσμη ασφάλιση εξαγωγικών πιστώσεων (συμπεριλαμβανομένου και του Παραρτήματός της) και β) τους ισχύοντες (και παραταθέντες μέχρι το τέλος του 2023) Γενικό Απαλλακτικό Κανονισμό 651/2014 και Κανονισμό 1407/2014 για τις ενισχύσεις deminimis.
Γ. Η αντίδραση του ελληνικού κράτους
- Η Ελλάδα έχει υιοθετήσει, έως σήμερα, με την έγκριση της Επιτροπής και βάσει του ανωτέρω Προσωρινού Πλαισίου κρατικών ενισχύσεων 2020, τα ακόλουθα έξι καθεστώτα κρατικών ενισχύσεων προς αντιμετώπιση των συνεπειών της πανδημίας:
- Καθεστώς κρατικών εγγυήσεων για τη λήψη νέων δανείων (διάρκειας 1-5 ετών) υπέρ των ΜΜΕ, των μεγάλων επιχειρήσεων και των αυτοαπασχολούμενων μέσω του Ταμείου Εγγυοδοσίας Επιχειρήσεων COVID-19 που συστάθηκε ειδικά προς τον σκοπό αυτόν (SA.56857 &SA.57048).
- Καθεστώς επιστρεπτέων προκαταβολών με ευνοϊκούς όρους για τις επιχειρήσεις όλων των τομέων δραστηριότητας (SA.56815&SA.58047).
- Καθεστώς άμεσων επιχορηγήσεων υπέρ ΜΜΕ όλων των τομέων δραστηριότητας (SA.56839)
- Καθεστώς άμεσων επιχορηγήσεων υπέρ των ανθοπαραγωγών (SA.57194)
- Καθεστώς άμεσων επιχορηγήσεων υπέρ των παραγωγών (πλην των ανθοπαραγωγών) και των πωλητών υπαίθριων αγορών (SA.58029)
- Καθεστώς επιδότησης 800 ευρώ υπέρ αυτοαπασχολούμενων και αυτοαπασχολούμενων διαχειριστών μικρών επιχειρήσεων με προσωπικό έως 20 άτομα (SA.57165).
3. ΔΡΑΣΕΙΣ ΚΔΕΟΔ
Το ΚΔΕΟΔ, σκοπεύοντας να συμβάλει με την αξιοποίηση του υψηλά εξειδικευμένου ανθρωπίνου δυναμικού του στη νομική αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημίας μέσω της εκπόνησης έρευνας και παροχής νομικών συμβουλών, εγκαινιάζει ιστοσελίδα αφιερωμένη στη θεματική αυτή και προγραμματίζει την εκπόνηση των ακόλουθων δράσεων:
Τομέας 1: θεμελιώδεις ελευθερίες – δημόσιες συμβάσεις
- κωδικοποίηση βέλτιστων πρακτικών από διάφορα κράτη μέλη
- έκδοση newsletterσχετικά με τις πρωτοβουλίες της ΕΕ για την κοινή αντιμετώπιση της πανδημίας
- συλλογή ενωσιακών πράξεων και νομοθετικών πρωτοβουλιών και συγκρότηση σχετικής τράπεζας δεδομένων
- συστηματική παρακολούθηση της εφαρμογής του νέου θεσμικού πλαισίου της ΕΕ σε εθνικό επίπεδο
- γνωμοδοτήσεις, help-desk
- ενημερωτικά/εκπαιδευτικά σεμινάρια
- παρακολούθηση τήρησης της αξίας του κράτους δικαίου ως προϋπόθεσης για την απορρόφηση των κονδυλίων του ταμείου ανάκαμψης
- σύνταξη αρχών για τη διαχείριση της κρίσης της πανδημίας COVID-19 που θα εξασφαλίζουν ότι τα εξαιρετικά μέτρα της κυβέρνησης επιβάλλονται και εφαρμόζονται στο πλαίσιο των δημοκρατικών αρχών και του κράτους δικαίου
- ετήσια έκδοση working paper
Τομέας 2: προστασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα
- παρακολούθηση των εξελίξεων και των μέτρων που λαμβάνει σχετικά η ΕΕ, αλλά και οργανισμοί όπως το Συμβούλιο της Ευρώπης, ο Οργανισμός για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη
- εκτενής καταγραφή και ανάλυση των ζητημάτων και πρόταση λύσεων με βάση τις υφιστάμενες οδηγίες από όργανα και οργανισμούς της ΕΕ, αλλά και εκτός αυτής
- κωδικοποίηση βέλτιστων πρακτικών από διάφορα κράτη μέλη – συγκριτική ανάλυση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι εθνικές αρχές προστασίας δεδομένων σε σχέση με την εφαρμογή του Γενικού Κανονισμού Προστασίας Δεδομένων εν μέσω της πανδημίας και των τρόπων αντιμετώπισης που υιοθετούνται από αυτές
- γνωμοδοτήσεις, help-desk
- συλλογή νομολογίας ευρωπαϊκών και εθνικών δικαστηρίων και των αποφάσεων και γνωμοδοτήσεων της ΑΠΔΠΧ
- ενημερωτικό δελτίο (newsletter) σε ηλεκτρονική μορφή, που θα αποστέλλεται δωρεάν σε δημοσίους φορείς και επιχειρήσεις που θα εκδηλώνουν ενδιαφέρον για σύντομη και άμεση ενημέρωση σχετικά με τις πρόσφατες εξελίξεις στον τομέα της προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα
- διοργάνωση σεμιναρίων-webinars
- ετήσια έκδοση working paper
- παροχή πιστοποίησης επεξεργασίας δεδομένων σε επιχειρήσεις με στόχο την εδραίωση της εμπιστοσύνης των πελατών/καταναλωτών σε αυτές. Το ΚΔΕΟΔ προτίθεται να διαπιστευτεί ως φορέας πιστοποίησης κατά το άρθρο 37 του Νόμου 4624/2019 και το άρθρο 42 ΓΚΠΔ. Η πιστοποίηση θα αποδεικνύει τη συμμόρφωση προς τον Γενικό Κανονισμό Προστασίας Δεδομένων των πράξεων επεξεργασίας από τους υπευθύνους επεξεργασίας και τους εκτελούντες την επεξεργασία.
Τομέας 3: κρατικές ενισχύσεις
- συστηματοποιημένη ευσύνοπτη παρουσίαση των καθεστώτων και ad hoc ενισχύσεων που θεσπίζει η Ελλάδα λόγω της πανδημίας
- κωδικοποίηση βέλτιστων πρακτικών από διάφορα κράτη μέλη - συγκριτική παρακολούθηση ανά τομέα των εγκεκριμένων μέτρων ενισχύσεων που λαμβάνουν τα άλλα κράτη μέλη λόγω της πανδημίας, ενόψει πρότασης για υιοθέτηση νέων επιπρόσθετων ελληνικών μέτρων ενισχύσεων που κρίνονται κατάλληλα για την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας
- συνοπτική καταλογογράφηση ανά θεματική, που θα ενημερώνεται σε διαρκή βάση, των μέτρων κρατικών ενισχύσεων που υιοθετούνται σε ευρωπαϊκό επίπεδο
- συλλογή των νομοθετικών κειμένων της ΕΕ που αφορούν χορήγηση κρατικών ενισχύσεων προς αντιμετώπιση των συνεπειών της πανδημίας
- συλλογή αποφάσεων των ελληνικών και ενωσιακών δικαστηρίων σχετικά με τη χορήγηση ενισχύσεων λόγω της πανδημίας
- γνωμοδοτήσεις, help-desk
- καταλογογράφηση της ελληνικής και ξενόγλωσσης αρθρογραφίας και βιβλιογραφίας σχετικά με τη χορήγηση ενισχύσεων λόγω της πανδημίας
- ενημερωτικά/εκπαιδευτικά σεμινάρια
- ετήσια έκδοση working paper.